Diyabetin karaciğeri etkilemesi sonucu karaciğerde yağlanma, iltihap ve siroz gibi problemler meydana gelebilir. Aynı zamanda diyabetin karaciğeri etkilemesi sonucu oluşan rahatsızlıklar tedavi edilmediğinde ve daha sağlıklı bir yaşam için gerekli önlemler alınmadığında karaciğer kanseri olma riski de yükselir. Karaciğer rahatsızlıkları ile diyabetin risk faktörleri oldukça benzer olduğu için karşılıklı olarak birbirlerini tetikleyebilen hastalıklardır. Tip 2 diyabet rahatsızlığı olanların karaciğerlerinde yağlanma problemi olma olasılığı %70 civarında bir orandır. Tersi düşünüldüğünde ise karaciğer yağlanması, hücreler üzerindeki insülin etkisinin daha kötü olmasına ve insülin direncine neden olur. İnsülin direncinin ortaya çıkması ile beraber de diyabet probleminin yaşanma riski artar. Karaciğer hastalıklarının ve diyabetin tanı sürecinde ve tedavilerinde benzer yöntemler uygulanır.
Diyabetin Karaciğeri Etkilemesi Nasıl Gerçekleşir?
Diyabet ve karaciğer ilişkisine bakıldığında; tip 2 diyabet hastalığı olanlarda karaciğer rahatsızlıkları ve karaciğer kanseri gelişme olasılığı 2-3 kat daha fazla olur. Kan şekerinin kontrolsüz bir şekilde artması, pankreasın yeterli miktarda insülin üretimi yapamaması, vücudun insülini kullanamaması gibi durumlar ile beraber diyabet problemi meydana gelir. Türkiye’de yaklaşık olarak 7 milyon tip 2 diyabet hastasının olduğu düşünüldüğünde, bu da her 11 yetişkinden birinin tip 2 diyabet hastası olduğu anlamına gelir. Diyabet hastalarının kan şekeri seviyelerinin yükselmesi ile beraber vücutlarında karaciğer dahil olmak üzere çok sayıda organ zarar görebilir. Karaciğer problemlerine ek olarak kalp ve damar rahatsızlıkları, inme, görme kaybı, böbrek yetmezliği, sinir hasarı ve iyileşmeyen yaralardan dolayı gelişen uzuv kaybı diyabetle bağlantılı olarak görülebilir.
Diyabetin kolon, mesane, böbrek, rahim, meme, pankreas ve karaciğer kanserleri ile ilişkilendirilen bir rahatsızlık olduğu bilinir. Ancak bu kanser türleri içerisinde diyabet ile en ilişkili olan karaciğer kanseridir. İnsülin hormonunun hücre bölünmesi ve çoğalmasını artırıcı etkisi sebebi ile diyabet karaciğer kanseri riskini artırır. Karaciğerde yağlanma, kronik iltihap ve siroz gibi karaciğer problemleri oluşturarak karaciğer kanseri yaşanma riskini artırıcı etkisi vardır.
Diyabetin Siroz ile İlişkisi Nasıldır?
Diyabet ve karaciğer sirozunun ilişkisi için bilinmesi gerekenler şu şekildedir:
- Tip 2 diyabet hastalarında karaciğer sirozunun oluşması ve ilerlemesi daha yüksek ihtimaldir.
- Diyabet rahatsızlığı bulunan kişilerin karaciğer sirozu ve kronik karaciğer hastalığı sebebi ile ölme ihtimalleri 2-2.5 kat daha fazladır.
- İnsülin direnci ve karaciğer fibrozisinin aralarında güçlü bir bağ vardır.
- Diğer metabolik sendrom parametrelerinden bağımsız olarak diyabet direkt olarak fibrosis üzerinde etkilidir.
- Hepatit B ve hepatit C’nin sebep olduğu sirozun bağımsız prediktörü olarak diyabet görev alır.
Diyabet ve Yağlı Karaciğer Hastalığının İlişkisi Nedir?
Yağlı karaciğer rahatsızlığının diyabetle ilişkisi göz önüne alındığında; karaciğer rahatsızlıkları içerisinde diyabet ile en ilgili olanıdır. Hepatosit isimli karaciğer hücrelerinde yağ depolanır ve yağlı karaciğer hastalığı alkol kaynaklı olan ile alkol kaynaklı olmayan olarak ikiye ayrılır. Karaciğerde yağa ek olarak enflamasyon da oluşur ise; tedavi uygulanmaması durumunda fibroz ve siroz gibi sonuçları oluşabilir. Zaman içerisinde karaciğer işlevini sınırlı ölçüde yerine getirir hale gelir ve toksinler kaynaklı olarak beyinde de işlev bozuklukları meydana gelebilir. İlerleyen dönemlerde karaciğer kanseri gibi ciddi sonuçları oluşabilir.
Karaciğerde yağlanma problemi eğer erken dönemde teşhis edilerek yaşam tarzında değişiklik yapma yoluna gidilir ise, yağlanma probleminin tersine çevrilmesi mümkün olur. Yağlı karaciğer hastalığına müdahale edilmez ise, diyabeti tetikleyebilir. Diyabet ve yağlı karaciğer hastalıkları birbirlerini tetikleyen ve birbirlerinin sonucu olan rahatsızlıklardır.
Diyabetin Karaciğeri Etkilemesi Sonucu Görülen Belirtiler Nelerdir?
Diyabetin ortaya çıkardığı karaciğer rahatsızlıklarının semptomları çoğunlukla ağrılı değildir. Bunun nedeni ise, karaciğerde sinir hücresinin olmamasıdır. Yağlı karaciğer ve yağlı karaciğer iltihabı gibi diyabetin karaciğeri etkilemesi sonucu tetiklenen rahatsızlıkların belirtileri ise aşağıda verilmiştir:
- Devamlı yorgunluk ve halsizlik hissi oluşur.
- Konsantrasyon güçlüğü çekilir.
- Sağ üst karın bölgesinde basınç hissedilir.
- Sık aralıklarla dolgunluk hissi meydana gelir.
- Sağ tarafın üzerine yatıldığında rahatsızlık hissedilir.
- İdrarda koyuluk görülür.
- Gaita daha açık renkli olur.
Karaciğer Yağlanması Tanısının Konmasında Diyabetin Rolü Nedir?
Diyabet kaynaklı karaciğer yağlanması tanısının konması için hastada tip 2 diyabet hastalığının ve metabolik sendromun risk faktörlerinin olup olmadığına bakılır. Karaciğer yağlanması ve diyabetin risk faktörleri benzerdir. Karaciğer problemlerinden şüphelenildiğinde bakılması gereken ortak risk faktörleri ise aşağıda belirtilmiştir:
- Vücut kitle endeksine bakılmalıdır. BMI değerine göre ideal kiloda olunup olunmadığı kontrol edilmelidir. Fazla kilo diyabet kaynaklı olarak karaciğer yağlanmasına neden olur.
- Karın çevresi ve kan basıncı ölçümü yapılmalıdır.
- Kan testi yaptırılmalıdır. Yapılan testlerde özellikle özel karaciğer değerlerine bakılmalıdır. Aynı zamanda açlık kan şekeri değeri, uzun vadeli kan şekeri değeri ve kan lipidleri de yapılan test sonucunda incelenmelidir.
- Karaciğer yağlanması problemi olan diyabet hastalarında çoğunlukla karaciğer değerleri normal seviyede seyredeceği için tek başına kan testi ile diyabet hastalarındaki karaciğer problemleri tespit edilemeyebilir. Böyle durumlarda alternatif tanı yöntemleri kullanılmalıdır.
Diyabetlilerde Karaciğer Rahatsızlıklarının Tanısı için Kullanılabilecek Yöntemler Nelerdir?
Diyabet hastalarının karaciğer problemlerinin teşhis edilmesi için uygulanabilecek yöntemler aşağıda sıralanmıştır:
- Doktor tarafından ilk etapta çoğunlukla ultrason muayenesi tercih edilir. Karaciğer yağlanması olması durumunda ultrasonda karaciğer daha parlak ve büyük şekilde gözükeceği için karaciğerdeki farklılık görülebilir.
- Manyetik rezonans spektroskopi olarak isimlendirilen MRS ile karaciğerin yağ içeriği öğrenilebilir. Böylece diyabet hastalarının karaciğerlerinde başlayan yağlanma problemi erken teşhis edilebilir ve buna yönelik önlem alınabilir.
- Elastografi ile karaciğerin esnekliğinin ölçülmesi mümkündür.
- Karaciğer biyopsisi ile beraber diyabet hastası olan kişinin karaciğerindeki problemin yağlanma mı iltihap mı kaynaklı olduğu görülebilir. Karaciğer biyopsisi karaciğer ponksiyonu olarak da isimlendirilir. Karaciğer rahatsızlığının nedenini öğrenebilmek için şırınga ile karaciğer dokusu alınır ve sonrasında karaciğer hücreleri detaylı bir şekilde incelenir.
Diyabetin Karaciğeri Etkilemesi Nasıl Önlenebilir?
Diyabetin yol açtığı karaciğer rahatsızlıklarının önlenmesi için sağlıklı bir yaşam tarzının benimsenmesi gereklidir. Özellikle diyabet ile karşılıklı olarak birbirine sebebiyet verebilecek olan yağlı karaciğer rahatsızlığının önlenmesi, ilerlemesinin durdurulması ve ileri derecede bir karaciğer hasarının oluşmasının önüne geçilmesi için yapılması gerekenler aşağıdaki gibidir:
- İdeal vücut ağırlığının korunması ve fazla kilolu bir birey olmamak için çaba sarf edilmesi gereklidir. Obezite problemi olan bir diyabet hastasında %5-10 arası kilo kaybı dahi karaciğer rahatsızlıklarının gerilemesini sağlayabilir. Günlük alınan kalori ile tüketilen enerji miktarı dengelenmelidir.
- Aktif ve hareketli bir yaşam sürdürmeye özen gösterilmelidir. Düzenli olarak egzersiz yapılmalı ve aynı zamanda günlük hayata spor da dahil edilmelidir.
- Alkol tüketimi en aza indirilmelidir. İltihabın olmadığı karaciğerlerde alkol tüketiminin azaltılması ya da alkolün bırakılması ile beraber hayat tarzı değişiklikleri karaciğerin tamamen yenilenmesini bile sağlayabilir.
- Yüksek lifli besinler tüketmeye özen gösterilmelidir.
- Sağlıksız yağ ve serbest şeker içeren, enerji açısından da oldukça zengin olan besinlerin devamlı olarak tüketilmesi uygun değildir. Ağırlıklı olarak sağlıklı besinlerin tüketilmesi, yağlı besinlerin ise nadir tüketilmesi gereklidir.
- Diyabetin karaciğer etkilemesi sonucu meydana gelen karaciğer rahatsızlıklarının etkilerinin azaltılabilmesi için sigara içilmemesi tavsiye edilir.
